Data: 29 maj 2025 | Ora: 14:00–16:00 CET
Folës: Jelena Ružić, Marina Šakotić, Daniela Šakota, Nataša Dokovska dhe Magbule Hyseini
Në maj 2025, Rrjeti Monitorues për Buxhetimin Gjinor organizoi një sesion komunitar me temë të fuqishme dhe me kohë të përshtatshme, me titull “Kufijtë e Buxhetit”, i fokusuar në mënyrën se si buxhetimi i përgjegjshëm gjinor mund të adresojë çështjen thelbësore të varfërisë menstruale. Në sesion morën pjesë ekspertë të shoqërisë civile, studiues dhe aktivistë nga Ballkani Perëndimor — përfshirë Serbinë, Maqedoninë e Veriut, Kosovën dhe Malin e Zi — për të shqyrtuar mënyrat me të cilat proceset buxhetore mund të bëhen më gjithëpërfshirëse dhe më të përgjegjshme ndaj nevojave të personave që përjetojnë menstruacion, sidomos atyre nga grupet e margjinalizuara.
Përqendrimi te Barazia Menstruale në Planifikimin e Buxhetit
Një temë e përsëritur gjatë sesionit ishte se varfëria menstruale nuk është thjesht çështje mungese e aksesit në produkte higjienike—ajo është një problem strukturor që pasqyron pabarazi gjinore më të gjerë, neglizhencë politike dhe heshtje institucionale. Panelistët theksuan se stigma, mungesa e edukimit dhe padukshmëria e menstruacionit në politikat publike kontribuojnë në rezultate të dobëta shëndetësore dhe përjashtim social, veçanërisht te gratë dhe vajzat nga komunitetet e cenueshme.
Megjithëse ndërgjegjësimi dhe aktivizmi po rriten, buxhetet publike në rajon nuk kanë njohur ende shëndetin menstrual si një fushë legjitime të interesit publik. Të dhënat nga Kosova tregojnë, për shembull, se deri në 40% e grave në familjet me të ardhura të ulëta nuk mund të përballojnë produktet menstruale. Në Serbi dhe Mal të Zi, megjithëse aktivizmi feminist digjital ka bërë përparime të rëndësishme në sfidimin e stigmatizimit, mungojnë ende financimet e drejtuara dhe mbështetja politike. Maqedonia e Veriut përballet me sfida të ngjashme, ku organizatat e shoqërisë civile shpesh përpiqen të mbulojnë këtë boshllëk.
Lidhja mes Hulumtimit, Avokimit dhe Buxhetimit
Folësit ndanë përpjekje avokuese të bazuara në prova dhe iniciativa në nivel komuniteti, të cilat synojnë të fusin barazinë menstruale në agjendën e buxhetimit. Këto përfshinin fushata rrënjësore, iniciativa të udhëhequra nga studentë për sigurimin e produkteve menstruale falas, si dhe përpjekje bashkëpunuese për integrimin e shëndetit menstrual në politikat e arsimit dhe shëndetësisë.
Pjesëmarrësit theksuan se një nga mënyrat më efektive për të bërë nevojat menstruale të dukshme në buxhetet publike është përmes avokimit të shoqërisë civile të mbështetur nga të dhëna lokale. Organizata si Gender Knowledge Hub dhe grupet lokale të grave luajnë rol kyç në përkthimin e përvojave të jetuara në rekomandime politike — shumë prej të cilave nuk zbatohen ende për shkak të mungesës së vullnetit politik ose alokimit të fondeve.
Barrierat Institucionale dhe Roli i Shoqërisë Civile
Sesioni gjithashtu hodhi dritë mbi barrierat e vazhdueshme ndaj pjesëmarrjes gjithëpërfshirëse në proceset buxhetore. Personat me aftësi të kufizuara, grupet pakicë dhe popullatat rurale shpesh përjashtohen për shkak të mungesës së aksesit në vende të përshtatshme, mungesës së informacionit në gjuhë pakicash dhe praktikave simbolike të konsultimit. Në shumë raste, konsultimet zyrtare ekzistojnë vetëm në letër.
Organizatave të shoqërisë civile u njohën vazhdimisht si aktorë kyç për tejkalimin e këtyre sfidave. Lidhjet e tyre me komunitetin dhe strategjitë fleksibile të komunikimit — që variojnë nga grupet në WhatsApp deri te materialet e printuara — u mundësojnë mobilizimin e zërave të margjinalizuar. Megjithatë, pjesëmarrësit vunë në dukje se, megjithëse OJQ-të mund të lehtësojnë përfshirjen, kërkohet një angazhim institucional serioz për të mbajtur praktika gjithëpërfshirëse përtej projekteve individuale.
Përfundim
Sesioni “Kufijtë e Buxhetit” nxori në pah se adresimi i varfërisë menstruale kërkon si një ndryshim në diskursin publik, ashtu edhe ndryshime konkrete në planifikimin e buxhetit. Menstruacioni duhet të njohët si çështje politike publike, jo vetëm si çështje private. Kjo përfshin investime të synuara, konsultime të aksesueshme dhe politika të informuara nga nevojat reale.
Diskutimi konfirmoi se shoqëria civile mbetet një forcë drejtimi në këtë përpjekje — por nuk mund të arrijë sukses vetëm. Qeveritë në të gjithë Ballkanin Perëndimor duhet të marrin përgjegjësi për sigurimin e shëndetit dhe dinjitetit menstrual përmes buxhetimit transparent, gjithëpërfshirës dhe të përgjegjshëm gjinor. Vetëm atëherë mund të kalojmë nga “kufijtë e kuq” drejt barazisë reale.
📄 Raporti i detajuar i webinarit është gjithashtu në dispozicion këtu: https://gbwn.net/wp-content/uploads/2025/07/GBWN-Webinar-Budget-Red-Lines.pdf
