Sot më 3 qershor, në Ditën Botërore të Biçikletës, festojmë biçikletën e thjeshtë — një mjet për transport të pastër, shëndet më të mirë dhe lëvizshmëri gjithëpërfshirëse gjinore. Por, ndonëse përfitimet e biçikletës njihen gjerësisht, realiteti në terren tregon një histori tjetër: siguria, aksesueshmëria dhe barazia gjinore mbeten sfida të mëdha në shumë vende të Ballkanit Perëndimor dhe Evropës Lindore. Le të shohim më nga afër të dhënat — dhe tregimet që qëndrojnë pas tyre.
Kush Përdor Biçikletën – Dhe Kush Jo?
Në Maqedoninë e Veriut, një hulumtim i fundit zbuloi se:
-
64.1% e pronarëve të biçikletave janë burra, ndërsa vetëm 38.7% janë gra.
-
Një përqindje shqetësuese prej 44.1% e njerëzve nuk përdorin kurrë biçikleta ose skateboarde. Ndër ta, 62% janë gra.
Arsyet janë të qarta: mungesa e sigurisë, infrastruktura e dobët dhe akses i kufizuar në rrugë cilësore për biçikletat. Në Shkup, megjithëse ekzistojnë 110 km rrugë për biçikletë, shumë prej tyre janë të keqmbajtura, të pandërprera dhe shpesh të paarritshme. Megjithatë, ka edhe raste pozitive — në Ohër, për shembull, gratë përdorin biçikletën më shumë se burrat, duke sfiduar tendencat rajonale.
Serbia: Biçikleta Mjet i Rëndësishëm Transporti
Në Serbi, biçikletat shërbejnë si një mjet thelbësor transporti për:
-
70.1% të burrave dhe 65.3% të grave.
-
Gratë kanë më shumë gjasa të përdorin biçikletën për të transportuar fëmijët (22.5% krahasuar me 15.5% të burrave).
Është inkurajuese që mbi 50% e grave dhe burrave e shohin biçikletën si një zgjidhje të rëndësishme ekologjike për transportin.
Mali i Zi: Lëvizje për Shëndet, Jo për Punë
Në Mal të Zi, gratë përdorin biçikletën më shumë për shëndetin dhe sportin, por shumë pak për të shkuar në punë ose shkollë — me një hendek gjinor prej rreth 25%. Vetëm 49.1% e grave ndihen të sigurta duke përdorur biçikletën si mjet transporti.
Biçikletat elektrike (e-bike) po fitojnë ngadalë popullaritet. 31.4% e grave (krahasuar me 28.8% të burrave) tregojnë interes të madh për e-bike, por rreth 30% nuk dinë shumë për to — duke treguar se fushatat e ndërgjegjësimit mund të bëjnë ndryshimin.
Bosnja dhe Hercegovina: Ecje më Shumë, Biçikletë më Pak
Në Bosnje dhe Hercegovinë, 41.5% e njerëzve zotërojnë biçikletë. Burrat kanë pak më shumë gjasa të jenë pronarë (44.8%) sesa gratë (39.0%). Por për ecje të përditshme, gratë kryesojnë me 66.5% që ecin çdo ditë, krahasuar me 62.8% të burrave.
Megjithatë, burrat janë më të prirur të përdorin biçikletën ose skateboardin çdo ditë — 11.2% e burrave krahasuar me vetëm 6.3% të grave.
Ka arsye për optimizëm: Ministria e Transportit në Kantonin e Sarajevës ka alokuar fonde për përmirësimin e cilësisë së ajrit përmes infrastrukturës më të mirë për biçikletat.
Moldavia: Rrugë të Pasigurta, Përparim i Kufizuar
Në Moldavi, veçanërisht në zonat rurale, 19.3% e grave raportojnë se përdorja e biçikletës ndihet e pasigurt. Edhe në zonat urbane, 14.3% e grave ndjejnë të njëjtën gjë. Kjo është një pengesë e madhe — veçanërisht kur 41.7% e grave thonë se thjesht “nuk u pëlqen të përdorin biçikletën,” shpesh për shkak të shqetësimeve për sigurinë, krahasuar me 28.2% të burrave.
Kryeqyteti Kishinau kryeson me 20 km rrugë të pandërprera për biçikletat, por qytete të tjera si Bălți, Orhei dhe Laloveni mbeten prapa me infrastrukturë të kufizuar ose të zbatueshme dobët.
Prishtina: Një Qytet ku Përdoruesit e Biçikletave Ende Ndjehen të Pasigurt
Përdorimi i biçikletave në Prishtinë – ende jo i sigurt mjaftueshëm. Ndërsa janë paralajmëruar 10 km rrugë të reja për biçikletë, kjo është shumë pak. Rrugët mbeten të rrezikshme, rrugët e biçikletave të pa mbrojtura dhe infrastruktura për sigurinë si dritat dhe sinjalistika mungojnë. Sidomos në mbrëmje dhe zonat me trafik të lartë, përdoruesit e biçikletave mbeten të pambrojtur.
Çfarë i nevojitet tani Prishtinës:
-
Një sistem qyteti për ndarjen e biçikletave (bike-sharing)
-
Vendparkime të sigurta pranë institucioneve publike dhe shkollave
-
Rruga të ndriçuara dhe të lidhura për biçikletat
-
Hartë dhe sinjalistikë të qartë për rrugët e biçikletave
-
Korridore të mbrojtura që lidhin lagjet, parkun dhe vendet e punës
Shqipëria: Hendeku Gjinor në Dy Rrota
Përdorimi i biçikletës në Shqipëri mbetet shumë i dominuar nga burrat:
-
Vetëm 33.9% e grave raportojnë përdorimin e biçikletës, krahasuar me 65.8% të burrave.
-
Tek biçikletat elektrike, hendeku rritet: 69.3% e përdoruesve janë burra, dhe vetëm 30.7% gra.
-
Mbi 50% e grave përmendin shqetësimet për sigurinë si arsye pse nuk përdorin biçikletën.
Por ekziston shpresë. Në Tiranë, vetëm 20% e përdoruesve të biçikletave janë gra — por me rrugë më të sigurta, modele pozitive dhe fushata ndërgjegjësimi, ky numër mund të rritet shpejt.
Çfarë Mund të Bëhet?
Për të festuar vërtet Ditën Botërore të Biçikletës, qeveritë dhe qytetet duhet të shkojnë përtej sloganeve dhe të:
-
Ndërtojnë dhe mirëmbajnë rrugë të sigurta dhe të pandërprera për biçikletat
-
Sigurojnë planifikim të ndjeshëm ndaj gjinisë, duke përfshirë ndriçimin, sigurinë dhe transportin e fëmijëve
-
Nisin fushata ndërgjegjësimi dhe trajnimi që inkurajojnë gratë dhe vajzat të përdorin biçikletën
-
Krijojnë programe ndarjeje biçikletash, veçanërisht në komunitete me nevoja të veçanta dhe me të ardhura të ulëta
-
Përfshijnë organizatat lokale të shoqërisë civile dhe grupet e grave në planifikimin e politikave të lëvizshmërisë urbane
Të dhënat janë pjesë e Hulumtimit të Transportit të RMBGJ-së nga Perspektiva e Gjinisë dhe Ndryshimeve Klimatike, të realizuar në të 7 vendet, dhe raportet e plota do të jenë së shpejti në dispozicion!
