Menu
Буџетот за 2025 година, кој се очекуваше да биде првиот со родова димензија, не целосно одговара на барањето на член 35 од новиот Закон за буџети, не вклучува сумарен преглед на родово буџетски изјави на корисниците на буџетот кои се регулирани во точка 2, потточка 5 како дел од буџетската документација и се доставуваат заедно со Предлог-буџетот.
Центарот за истражување и креирање политики, член на Меѓународното партнерство за буџети (организација која го подготвува Глобалниот индекс на отворен буџет), како и предводник на Мрежата за родов надзор на буџетирањето, укажува на тоа дека без јасна, транспарентно објавена и лесно разбирлива информација за средствата кои се алоцирани за родова еднаквост, Владата потфрла и во исполнувањето на индикаторот 5ц1 од целите за одржлив развој на Обединетите Нации.
Државниот буџет за 2024 година е одобрен на 7 декември 2023 година врз основа на законот бр. 97/2023, „За Буџетот на 2024 година“ од Парламентот на Република Албанија. Буџетот за граѓаните секоја година го подготвува Министерството за финансии. Според Буџетот за граѓаните (BfC), во текот на 2024 година се планирани 674,7 милијарди Лери, со зголемување од 4,1% во однос на 2023 година. Околу 9,3% од општите јавни трошоци ќе бидат наменети за родово засновани јавни политики, кои имаат за цел да ги намалат празнините. Овој дел од буџетот има за цел да ги поддржи девојчињата и жените и да ги намали родовите јазови во сите области од животот, за никој да не остане зад.
Во албанскиот државен буџет за 2024 година, околу 9,3% од општите јавни трошоци ќе бидат наменети за родово засновани јавни политики, кои имаат за цел да ги намалат родовите јазови во различни области.
Вкупните расходи за 2024 година кои се планирани да се реализираат изнесуваат 343,638 милиони денари што претставува зголемување за 18,827 милиони денари или за 5,80% повеќе во однос на ребалансираниот Буџет за 2023 година. Глобалната инфлација се очекува да се намали од 8,7% во 2022 година на 6,9% во 2023 година и 5,8% во 2024 година.
Тековните расходи за 2024 година се планирани во износ од 298,5 милијарди денари или 7% повеќе во однос на 2023 година, наменети за редовна исплата на платите на вработените во јавниот сектор, навремена и редовна исплата на пензиите, гарантиран минимален приход и други социјални права, исплата на субвенции во земјоделството, поддршка на малите и средни претпријатија, поддршка и субвенционирање на иновативни активности, како и распределба на средства за насочена поддршка на ранливите категории граѓани и стопанството.
Почетокот на 2023 година забележа стапка на инфлација од 27% (највисока стапка на инфлација во Европа по Турција) што е значително ниво во глобален економски контекст. Спротивно на тоа, на почетокот на 2024 година, инфлацијата падна на 4%, што укажува на потенцијална стабилизација на економијата.
Документот е изготвен под особено тешки услови, вклучувајќи војна во соседната земја, енергетска и економска криза, како и бегалски прашања, неповолни временски услови и инфлација што значително влијаеше на буџетот. Но, државниот буџет за 2024 година, кој беше усвоен од Собранието, се карактеризира со зголемување на приходите, но придружен со уште поголем пораст на расходите. Буџетот предвидува приходи од 66,6 милијарди МДЛ и расходи од 82,2 милијарди МДЛ, што резултира со дефицит од 15,5 милијарди МД. Владата посочи дека приоритет ќе има социјалната заштита, образованието и здравството, иако финансирањето за овие сектори благо ќе се намали од 2023 година.
Анализата на буџетот на Црна Гора за 2022, 2023 и 2024 година покажува дека процентот на родово буџетирани ставки бавно расте:
Вкупниот износ на средства каде што е наведена родовата сензитивност за буџетскиот план за 2024 година во износ од 333.627.300,10 € претставува 23,89% од вкупниот тековен буџет, односно 9,59% од вкупниот предложен државен буџет.
Во 2023 година само 24 потрошувачки единици укажуваат на родова чувствителност и износи наменети за активностите на Тековниот буџет при реализација и исполнување на поставените цели. Низ призмата на средства, тоа значи: вкупниот износ на средства во износ од 128.046.853,83 € сочинува 10,14% од вкупниот тековен буџет, односно 4,49% од вкупниот предложен државен буџет е родово сензитивен.
Родово одговорно буџетирање е задолжително во Србија, согласно Законот за органски буџет од 2015 година, со постепено спроведување од 2016 година со продолжен рок до 2024 година. Како дел од реформата на јавните финансии, има напредок, но и пречки во нејзиното целосно спроведување .
Во 2017 година беа избрани 28 буџетски корисници на централно ниво за воведување на РОБ. Оваа обврска во 2023 година ја имаат 51 корисник, а 48 ја исполниле обврската. Во 2024 година е исто толку на централно ниво. Податоците се добиени од Ревизијата за родова одговорност на буџетирањето објавена во 2024 година од страна на Државната ревизорска институција и не се навремени и официјално достапни од Министерството за финансии или Координативното тело за родова еднаквост, на ниво на буџетски програми, во релевантни сектори не се видливи средства за спроведување на Националната стратегија за родова еднаквост, како што е забележано и во ревизорскиот извештај за РОБ објавен во 2024 година од страна на Државната ревизорска институција. Заклучокот е дека не е целосно воспоставена ефективна рамка за интегрирање на родовата перспектива во буџетскиот процес и дека не е обезбедена имплементација на Акцискиот план за 2022 и 2023 година за спроведување на Стратегијата за родова еднаквост од 2021 до 2030 година.
Откако Владата го одобри предлог-буџетот за 2023 година во октомври, Собранието на Република Косово го одобри на второто читање во декември. Иако јавните консултации се задолжителни за сите закони, предлог-законот за буџет никогаш не беше достапен за јавна консултација. Мрежата на жените на Косово испрати официјално барање за разгледување и коментирање на нацрт-законот, но не доби одговор од Министерството за финансии, труд и трансфери, ниту од Кабинетот на премиерот.
Подготвено од Ернера Душица и Никол Фарнсворт за Мрежата на жените на Косово како дел од Мрежата за родово одговорно буџетирање.
Анализа на државниот буџет за 2023 година. Државниот буџет за 2023 година е одобрен на 24 ноември 2022 година врз основа на Законот бр. 84/2022 од Собранието на Република Албанија. Секоја година Министерството за финансии и економија подготвува Буџет за граѓаните. Според Буџетот за граѓаните (BfC) во текот на 2023 година се планирани 687,2 милијарди Лери (31,6% од БДП) како расходи наспроти вкупните приходи предвидени да достигнат 631,711 милијарди Лери (или 29% од БДП). Во буџетот за 2023 година, околу 9% (или 61,8 милијарди Лери) од општите трошоци ќе финансираат високо родово сензитивни политики. Овој дел од буџетот има за цел да ги поддржи девојчињата и жените и да ги намали родовите јазови во сите области од животот за никој да не остане зад. Родово одговорните трошоци за 2023 година зафаќаат околу 3% од БДП од 2,3% го окупираа во 2013 година.
Подготвено од Gender Alliance for Development Centre (GADC) како дел од Мрежата за родово одговорно буџетирање.
Законот за буџет за 2023 година беше усвоен во второ читање на 22 декември 2022 година од Парламентот на Република Молдавија. Документот е подготвен во контекст на невидени околности во 2022 година: војна во соседната земја, енергетска криза, економска криза, бегалска криза, неповолни временски услови, но и во контекст на инфлаторни процеси со изразено влијание врз буџетот. Законот за државниот буџет за 2023 година се заснова на економски раст на БДП од 2% и просечна годишна инфлација од 16%.
Анализата на документите и Информативната белешка што го придружува Законот за државниот буџет за 2023 година открива дека родовите перспективи недостасуваат, бидејќи се присутни само во една потпрограма, а родово разделените податоци по клучни потпрограми сè уште претставуваат голем предизвик за родово одговорно буџетирање во Молдавија.
Вкупните расходи за 2023 година кои се планирани да се реализираат изнесуваат 324.810 милиони денари, што претставува зголемување за 36.137 милиони денари или за 12,6% повеќе во однос на ребалансираниот Буџет за 2022 година. Сепак, имајќи ги предвид стапката на инфлација и порастот на трошоците за живот и цените на енергијата, извесно е дека зголемувањето на буџетот нема да доведе до подобрување и покривање на политиките и корисниците.
Од своето основање во 2004 година, Центарот за истражување и креирање политики работи на буџетирање, добро владеење во јавните финансии и родово одговорно буџетирање. Како членови на Меѓународното буџетско партнерство, како и организација што подготвува Индекс на отворен буџет и ја води Мрежата за родово одговорно буџетирање, го разгледавме предлогот за Буџетот за 2023 година и го анализиравме во однос на неговото влијание врз промовирањето на родовата еднаквост.
Буџетот на Република Србија за 2023 година планира вкупни приходи во износ од 1.843,4 милијарди динари (15,7 милијарди евра) и 2.107,4 милијарди динари (18 милијарди евра) расходи, што претставува зголемување од 7,8% во однос на износот обезбеден од ребалансот на буџетот за 2022 година. Буџетот за 2023 година е повисок за 326,5 милијарди динари (2,8 милијарди евра).
Подготвено од Gender Knowledge Hub како дел од Мрежата за родово одговорно буџетирање.
На 27 декември 2022 година, Собранието на Црна Гора го усвои Законот за буџетот за 2023 година, кој изнесува 2,8 милијарди евра. За време на гласањето во Собранието немаше претставник на Владата на Црна Гора, што досега не се случило, но тоа е уште еден показател за политичката криза во Црна Гора.
Министерството за финансии го презентираше предлог-законот за буџети. ЦИКП даде свој придонес во јавната дебата. „Предложениот Закон за буџети го споменува родово одговорното буџетирање само во членот 3 каде меѓу 11-те буџетски принципи, едно од нив го регулира принципот на родова еднаквост.
Тоа се однесува на родово одговорното буџетирање земајќи ја предвид родовата еднаквост во фазата на планирање и извршување на буџетските приходи и расходи. Мрежата за родово одговорно буџетирање ова го оценува како недоволно и ги достави следните забелешки кон Законот за буџети“.
Subscribe to our newsletter to receive updates, news, and insights about our work in gender equality
Center for Research and Policy Making – Network for Gender Responsive Budgeting
With funding from
