Датум: 29 мај 2025 | Време: 14:00–16:00 CET
Говорници: Јелена Ружиќ, Марина Шакотиќ, Даниела Шакота, Наташа Доковска и Магбуле Хисеини
Во мај 2025 година, Мрежата за Родово Одговорно Буџетирање (МРОБ) организираше моќна и навремена заедничка сесија под наслов „Буџетски Црвени Линии“, фокусирана на тоа како родово одговорното буџетирање може да одговори на длабоко вкоренетиот проблем на менструална сиромаштија. Сесијата собра експерти од граѓанското општество, истражувачи и активисти од Западен Балкан — вклучувајќи ги Србија, Северна Македонија, Косово и Црна Гора — за да се испита како буџетските процеси можат да станат поинклузивни и поприлагодени на потребите на лица кои менструираат, особено оние од маргинализирани групи.
Ставање на менструалната еднаквост во центарот на буџетското планирање
Повторлива тема низ целата сесија беше дека менструалната сиромаштија не е само прашање на ограничен пристап до хигиенски производи — туку е структурен проблем што го одразува поширокиот родов јаз, политичката запоставеност и институционалната тишина. Панелистите истакнаа дека стигмата, недостигот на едукација и невидливоста на менструацијата во јавните политики придонесуваат за лоши здравствени исходи и социјална исклученост, особено кај жените и девојчињата од ранливи заедници.
И покрај растечката свест и активизам, јавните буџети низ регионот сè уште ретко ја препознаваат менструалната здравствена заштита како легитимно прашање од јавен интерес. Податоци од Косово, на пример, покажуваат дека до 40% од жените во домаќинства со ниски приходи не можат да си дозволат менструални производи. Во Србија и Црна Гора, иако дигиталниот феминистички активизам направи значителни чекори во надминување на стигмата, сè уште недостигаат таргетирани буџетски средства и политичка поддршка. Северна Македонија се соочува со слични предизвици, при што граѓанските организации често ја пополнуваат празнината.
Поврзување на истражување, застапување и буџетирање
Говорниците споделија примери од застапувачки напори засновани на докази и иницијативи на ниво на заедница, насочени кон внесување на менструалната еднаквост во буџетските агенди. Тие вклучуваат кампањи од база, студентски иницијативи за обезбедување бесплатни менструални производи, како и заеднички напори за интегрирање на менструалната здравствена заштита во образовните и здравствените политики.
Учесниците нагласија дека еден од најефективните начини за видливост на менструалните потреби во јавните буџети е преку застапување од страна на граѓанското општество, засновано на локални податоци. Организации како Gender Knowledge Hub и локални женски групи играат клучна улога во трансформирање на живеаното искуство во политички препораки — од кои многу остануваат неспроведени поради недостаток на политичка волја или распределба на буџет.
Институционални бариери и улогата на граѓанското општество
Сесијата исто така осветли на упорните бариери за инклузивно учество во буџетските процеси. Лица со попреченост, малцински групи и рурални популации често се исклучени поради недостапни простории, недостиг на информации на малцински јазици и формално, но не и суштинско, консултирање. Во многу случаи, официјалните консултации постојат само на хартија.
Граѓанските организации повеќепати беа посочени како клучни актери во надминувањето на овие предизвици. Нивната поврзаност со заедниците и флексибилните стратегии за информирање — од WhatsApp групи до печатени материјали — им овозможуваат да ги мобилизираат маргинализираните гласови. Сепак, беше нагласено дека иако ГО можат да олеснат ангажман, е потребна институционална посветеност за да се одржат инклузивни практики надвор од рамките на поединечни проекти.
Заклучок
Сесијата „Буџетски Црвени Линии“ ја истакна потребата менструалната сиромаштија да се третира како јавно, а не како приватно прашање. Ова подразбира насочени инвестиции, достапни консултации и политики засновани на реални потреби.
Разговорот потврди дека граѓанското општество останува двигател на овој процес — но не може да успее само. Владите низ Западен Балкан мора да ја преземат одговорноста за обезбедување на менструалното здравје и достоинство преку транспарентно, инклузивно и родово одговорно буџетирање. Само така можеме да ги надминеме црвените линии и да се приближиме кон вистинска еднаквост.
📄 Детален извештај од вебинарот е достапен тука: https://gbwn.net/wp-content/uploads/2025/07/GBWN-Webinar-Budget-Red-Lines.pdf
▶️ Целиот вебинар може да се погледне на YouTube.
