Сесијата на заедницата на МРОБ (Мрежа за Родово Одговорно Буџетирање), насловена „Ги креираме буџетите заедно – Како можат граѓаните и граѓанските организации да се вклучат во разговорот?“, се одржа на 23 април 2025 година од 14:00 до 16:00 часот по средноевропско време.
Говорници: Сара Османи, Миомирка Мила Меланк, Албана Рекса и Ресмије Рахмани
Во април 2025 година, една динамична и инспиративна сесија ја обедини експертската јавност, претставници на граѓанскиот сектор, владини претставници и лидери на заедниците со цел да се истражи како се развива партиципативното и родово одговорното буџетирање во Западен Балкан и Молдавија. Под наслов „Ги креираме буџетите заедно“, сесијата понуди платформа за споделување искуства, идентификување на клучни предизвици и истакнување на добри практики за постигнување поинклузивни и поодговорни буџетски процеси.
Изградба на инклузивно учество
Централна тема на сесијата беше важноста – и тежината – на обезбедување јавни консултации и партиципативно буџетирање што навистина ги одразува гласовите на сите членови на заедницата, особено маргинализираните групи како што се жените, младите, лицата со попреченост и етничките малцинства. Иако постојат законски рамки, говорниците нагласија дека практични бариери како недостапни простории, недостаток на превоз и јазична исклученост често ја попречуваат нивната вклученост.
Граѓанските организации беа препознаени како клучни чинители во надминување на овие пречки. Нивното силно присуство во заедниците овозможува мобилизација на различни групи, подигање на свеста и градење доверба во институциите. Иновативни методи за информирање – од дигитални платформи како WhatsApp и Viber до печатени известувања во локални продавници – се покажаа ефикасни во допирање до потпретставените. Употребата на раздвоени податоци (по пол, возраст, етничка припадност и попреченост) исто така помага за следење на инклузивноста и подобро планирање на учеството.
Транспарентност и отчетност во пракса
Уште еден клучен елемент беше транспарентноста во консултативниот процес. За да се зајакне довербата, општините мора јасно да информираат кои предлози од граѓаните се прифатени, кои се одбиени – и зошто. Ваквото ниво на отчетност не само што ја зголемува довербата туку и поттикнува подлабока граѓанска вклученост.
Модераторите имаат витална улога во создавање инклузивна средина. Добро модерирани состаноци овозможуваат сите учесници – особено од ранливи групи – да го искажат своето мислење. Обуките и водичите за модерација беа идентификувани како неопходни алатки за да се спречи доминација на појачани гласови и да се овозможи рамноправен дијалог.
Институционална поддршка и преостанати празнини
И покрај тоа што постојат национални задолженија за ресорните министерства да изработуваат и да поднесуваат извештаи за родово одговорни буџети, спроведувањето на локално ниво сè уште е нерамномерно. Многу општини имаат донесено правила што поддржуваат партиципативно буџетирање, но длабочината и квалитетот на тие процеси значително варира. Потребна е континуирана изградба на капацитети, силна политичка волја и институционална поддршка за вистинска имплементација.
Сесијата исто така го нагласи постоењето на сериозни предизвици, како недоволна приспособеност за лицата со попреченост и недостапност на информации на јазиците на малцинствата. Еден важен пример што беше споделен се однесуваше на неисполнета обврска за финансирање на медицинска опрема за деца со попреченост – што укажува на потребата за континуирано следење и буџетирање засновано на вистинските потреби на заедницата.
Улогата на граѓанскиот сектор и патот напред
Во текот на сесијата, улогата на граѓанските организации постојано беше нагласувана како движечка сила за промени. Тие не само што подигнуваат свест и ги поврзуваат заедниците со институциите, туку и се залагаат за инклузивни политики и насочени инвестиции – како субвенции за жени во земјоделството и спортот.
Учесниците препорачаа институционализација на успешните модели, поедноставување на комуникациските материјали и спроведување и на целни и на општи консултации. Овие стратегии би овозможиле поширока застапеност и би помогнале инклузивното буџетирање да се вгради како долгорочна практика во управувањето.
Заклучок
Априлската сесија во 2025 година потврди дека, иако е постигнат напредок во партиципативното и родово одговорното буџетирање, сè уште има многу што треба да се направи. Вистинската инклузивност и ефективна имплементација бараат постојана соработка, креативност и посветеност од сите засегнати страни. Само преку заедничка работа – граѓани, граѓански организации и владини чинители – може да изградиме транспарентни, одговорни и правични буџетски процеси кои ќе одговараат на различните потреби на сите заедници во Западен Балкан и Молдавија.
📄 Детален извештај од вебинарот е достапен тука:
https://gbwn.net/wp-content/uploads/2025/07/SHAPING-BUDGETS-TOGETHER-3.pdf
▶️ Снимката од целиот вебинар е достапна на YouTube.
